Dozór elektroniczny, jako forma odbywania kary.

Nie każdy, wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności, musi ją odbyć w zakładzie karnym. Skazani, którzy spełniają ustawowe przesłanki mogą odbyć całą karę pozbawienia wolności przebywając we własnym mieszkaniu. Jest to tzw. dozór elektroniczny. Wykonywanie kary w systemie elektronicznego monitoringu pozwala skazanemu cieszyć się względną swobodą.

Czym jest System Dozoru Elektronicznego (SDE)?

Zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie Karnym Wykonawczym  dozór elektroniczny polega na kontroli zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować poprzez dozór:

• stacjonarny – przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu,
• mobilny – bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa,
• zbliżeniowy – zachowanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd

Karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny. Środki karne i zabezpieczające w systemie SDE wykonuje się zaś jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.

Kto może skorzystać z dozoru elektronicznego?

Zamiana kary pozbawienia wolności na karę wykonywaną w systemie dozoru elektronicznego jest możliwa pod warunkiem spełnienia całego szeregu przesłanek. Dotyczą one zarówno samego skazanego, jak i możliwości technicznych.

Przesłanki udzielenia zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru:

• wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i sześciu  miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego czyli powrotu do przestępstwa tj. tzw. recydywy
• skazany posiada określone miejsce stałego pobytu
• osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na to zgodę
• jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne

Przesłanki wskazane wyżej muszą być spełnione łącznie.

            Dotychczasowe przepisy przewidywały możliwość udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w sytuacji, gdy orzeczona wobec niego kara pozbawienia wolności nie przekraczała jednego roku. Pandemia spowodowała zmiany w przepisach prawnych dotyczących dozoru elektronicznego. Tarcza antykryzysowa 1 rozszerzyła możliwość odbywania kary w tym systemie, także na osoby skazane na kary do jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności.

Przepis art. 43lb kkw pozwala stosować dozór elektroniczny, także wobec skazanego, w stosunku do którego orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności. Można go stosować również w przypadku wydania wyroku łącznego. A także w przypadku skazanych, którym wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności. Skazani mają odbyć te kary kolejno, nie przekraczając w sumie jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności.

            Skazany wnioskujący o wyrażenie przez sąd zgody na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego musi posiadać określone stałe miejsce pobytu. Kurator, na zarządzenie sędziego penitencjarnego, ustala warunki rodzinne oraz socjalno-bytowe, w zakresie – jak wynika z przepisów – „niezbędnym do prawidłowego wykonania kary” w systemie dozoru elektronicznego.

            Kolejną przesłanką jest pisemna zgoda osób pełnoletnich, które wspólnie zamieszkują ze skazanym. Przewidziano tu jednak wyjątek. Sąd może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, pomimo braku zgody pełnoletnich osób. Może się tak zdarzyć jeżeli wykonanie kary w systemie dozoru elektronicznego w sposób oczywisty nie wiąże się z nadmiernymi trudnościami dla osoby, która tej zgody nie wyraziła i narusza jej prywatność w jedynie nieznacznym stopniu.

             Istotnym warunkiem odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego jest przekonanie sądu, że taki rodzaj jej wykonywania jest wystarczający do osiągnięcia celów orzeczonej kary.

Dozór elektroniczny przeznaczony jest dla:

• sprawców, którzy swoim zachowaniem wykazują, że nie są niebezpieczni i zdemoralizowani;
• skazanego, który jeszcze nie rozpoczął odbywania kary w zakładzie karnym. Jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie zamkniętym;
• skazanego, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym – jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.

Dozór elektroniczny, a koszty

Złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie jest obłożone opłatą sądową.

Procedura wystąpienia z wnioskiem

Aby mieć możliwość odbywania kary we systemie SDE należy złożyć wniosek o udzielenie takiego zezwolenia. Wniosek taki należy skierować do wydziału penitencjarnego sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania skazanego. Niezbędne jest dołączenie do wniosku zgody na odbywanie przez skazanego kary w opisanym powyżej systemie przez wszystkie pełnoletnie osoby, które wspólnie zamieszkują z osobą skazaną w miejscu przewidzianym  do odbywania kary.

 Na odmowę sądu przysługuje zażalenie. Ponowny wniosek złożony przed upływem 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia odmownego, pozostawia się bez rozpoznania. Wykonywanie kary w systemie elektronicznego monitoringu co prawda pozwala skazanemu cieszyć się względną swobodą, ale  skazany przez cały czas trwania kary wykonywanej w tym systemie musi jednak pamiętać, że pozostaje pod ścisłą kontrolą sądu i to na warunkach określonych w postanowieniu o udzieleniu zgody na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Adwokat Ewa Michalewicz

lit poleca Kancelaria Adwokacka adw. Ewa Michalewicz w Strzelinie