Małoletnie dziecko, a długi spadkowe

Dziecko poniżej osiemnastego roku życia, podobnie jak osoba pełnoletnia, może odziedziczyć po spadkodawcy zarówno aktywa tj. majątek, jak i pasywa, czyli długi.  Prawo chroni jednak interesy małoletnich spadkobierców i kwestie odpowiedzialności za długi zmarłego spadkodawcy w dużej mierze pozostawia decyzji sądu.  Zgodnie z kodeksem cywilnym spadek można przyjąć na dwa sposoby:

• wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi) – wtedy od chwili przyjęcia spadku wierzyciele zmarłe-go mają prawo dochodzić spłaty długów z całego pozostawionego majątku spadkobiercy. Jeśli natomiast długi są wyższe niż wartość schedy – majątku spadkowego, wierzyciele mogą sięgnąć również po pozostały, nie spadkowy majątek spadkobiercy;

• z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi) – wtedy wierzyciele również mają prawo ściągać długi z całego pozostawionego majątku spadkobiercy, ale tylko do kwoty odpowiadającej stanowi czynnemu spadku. Stan czynny spadku to wartość należących do spadku aktywów. Sąd ustala go w spisie inwentarza, którego sporządzenie zleca komornikowi. W uproszczeniu – to lista przedmiotów, praw, kwot pieniężnych oraz długów, które zostawił zmarły wraz z ich wyceną.

Spadkobierca może także spadek w całości odrzucić, wówczas nic nie dostanie, ale też nie musi spłacać długów pozostałych po spadkodawcy. Do odrzucenia spadku lub przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza wymagane jest oświadczenie spadkobiercy. Oświadczenie można złożyć przed sądem lub notariuszem, jednak, co ważne należy je złożyć przed upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, czyli zazwyczaj od dnia śmierci spadkobiercy. Brak takiego oświadczenia oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek w sposób prosty, z pełną odpowiedzialnością za długi.

W przypadku małoletniego dziedzica jest inaczej, bowiem oświadczenia wymaga jedynie przyjęcie spadku wprost lub całkowite jego odrzucenie, natomiast brak oświadczenia w ciągu sześciu miesięcy jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Małoletni poniżej trzynastego roku życia nie posiada, bowiem zdolności do czynności prawnych, co oznacza, że nie może sam w swoim imieniu składać wiążących oświadczeń, podobnie małoletni, który ukończył lat trzynaście, choć posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych, również nie może sam skutecznie złożyć oświadczenia w sprawie prostego przyjęcia spadku lub odrzucenia go. Za małoletnich oświadczenie może złożyć przedstawiciel ustawowy (najczęściej jest to rodzic), jednak nie ma on w tym względzie wolnej ręki. Przedstawiciel ustawowy małoletniego musi mieć zgodę sądu rodzinnego, którego zadaniem jest zbadanie, czy odrzucenie lub proste przyjęcie spadku nie naruszy interesów majątkowych dziecka. Sąd tylko wtedy wyda zgodę na odrzucenie lub proste przyjęcie spadku, gdy nie naruszy to interesów majątkowych małoletniego dziecka.

Podsumowując należy zwrócić uwagę, że tylko na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie potrzeba sądowej zgody, gdyż decyzja taka nie skutkuje uszczupleniem majątku dziecka, nawet, jeśli spadek obciążony jest długami.

Godną uwagi kwestią jest także to, że jeśli małoletni przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to uważa się, że pozostali, nawet pełnoletni spadkobiercy również przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli nie złożyli w ustawowym terminie żadnego oświadczenia w sprawie przyjęcia spadku.

mecenas Agnieszka Przybyła-Kotwicka, Radca Prawny