Rehabilitacja w chorobach reumatycznych

Rehabilitacja pacjentów cierpiących na choroby reumatyczne powinna być jednym z głównych elementów kompleksowego leczenia. Szczególnie ważną rolę odgrywa w pierwszym okresie choroby, w którym nie doszło jeszcze do utrwalenia powstających zmian. Kompleksowa terapia wymaga m.in. stałego wprowadzenia zmian cyklu rehabilitacji oraz leczenia farmakologicznego zlecanych przez lekarzy specjalistów. Konsultacje dotyczą głównie wizyt u lekarzy specjalistów rehabilitacji oraz reumatologów.

Najczęstszymi chorobami reumatycznymi obejmującymi narząd ruchu i wymagającymi rehabilitacji są:

• choroby związane z procesami starzenia w obrębie kości (osteoporoza) i stawów (choroba zwyrodnieniowa)
• choroby reumatyczne o podłożu immunologicznym

Celem rehabilitacji jest zapobieganie oraz leczenie powstałych już deformacji. Poprawę stanu zdrowia obserwujemy przy wykorzystaniu:

• działania przeciwbólowego
• regulacji napięcia mięśniowego
• odciążenia poprzez zastosowanie zabiegów fizyko- i kinezyterapeutycznych oraz zaopatrzenia ortopedycznego.

Należy pamiętać, iż równie istotna jest rehabilitacja zawodowa i środowiskowa.

Zarówno chorobom reumatycznym, jak i procesom starzenia towarzyszą podobne zmiany obejmujące wszystkie tkanki naszego organizmu. W wyniku zmniejszenia masy mięśniowej oraz kostnej następuje stopniowa utrata wytrzymałości mechanicznej kości. Degradacja tkanki chrzęstnej prowadzi do uszkodzeń w obrębie stawów.

Choroby reumatyczne, których podłożem jest stan zapalny wywołany zaburzeniami immunologicznymi, mają odmienny przebieg. Postępowanie usprawniające w przypadku tych schorzeń różni się od postępowania w innych chorobach obejmujących narząd ruchu.

Do najczęściej występujących chorób, wywołujących największe zniszczenia w obrębie stawów należą:

• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
• młodzieńcze idiomatyczne zapalenie stawów (MIZS)
• łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS)
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)

WAŻNE!

Plan kompleksowego leczenia chorego powinien być opracowany indywidualnie uwzględniając leczenie farmakologiczne oraz rehabilitację. Z uwagi na postępujący proces chorobowy z często występującymi okresami nawrotów i remisji zapalenia, ból, oraz zmiany występujące w wielu stawach jednocześnie, program rehabilitacji musi być wdrażany na bieżąco, uwzględniając modyfikacje przy każdym nowym rzucie chorobowym.

Leczenie usprawniające obejmuje:

• zapobieganie deformacjom
• leczenie powstałych deformacji

Jak wcześniej wspomniałem istotnym elementem leczenia jest kinezyterapia, która ma na celu:

• odżywienie chrząstki stawowej i zwiększenie zakresu ruchów
• likwidację przykurczów
• przywrócenie prawidłowej funkcji mięśni

W celu poprawy odżywienia chrząstki stawowej i zwiększenia zakresu ruchów najskuteczniejsze są  ćwiczenia: bierne, samowspomagane, czynne, wolne, w odciążeniu oraz z oporem.

W celu likwidacji przykurczów stosuje się głównie wyciągi oraz mobilizacje technikami manualnymi.

Przywracanie prawidłowej funkcji mięśni najczęściej wymaga ćwiczeń izometrycznych, ćwiczeń z oporem oraz ćwiczeń w wodzie.

W celu zwiększenia efektywności kinezyterapii zaleca się równoczesne stosowanie zabiegów z zakresu fizykoterapii, takich jak:

• laseroterapia (naświetlanie laserem biostymulacyjnym)
• magnetoterapia (terapia z zastosowaniem pola magnetycznego)
• krioterapia (leczenie zimnem)
• światłoterapia (np. ogrzewanie lampą sollux)
• elektroterapia (prądy terapeutyczne)
• ultrasonoterapia (terapia z użyciem fal ultradźwiękowych)

Zabiegi te mają na celu:

• przygotowanie tkanek do różnych form kinezyterapii
• działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i regulujące napięcie mięśni

Oprócz rehabilitacji wspomaganej farmakoterapią istotne jest też zastosowanie u pacjenta prawidłowo dobranego zaopatrzenia ortopedycznego.

Do głównych zadań zaopatrzenia ortopedycznego należą:

• zmniejszenie bólu
• odciążenie
• stabilizacja
• zapobieganie upadkom
• wczesne unieruchomienie po zabiegach operacyjnych

W tym celu wykorzystuje się: kule, laski, balkoniki, gorsety, kołnierze, stabilizatory, buty ortopedyczne, wkładki. Szczególnie ważną rolę w chorobach reumatycznych pełnią ortezy.

Ważne!

Pamiętajmy również o rehabilitacji zawodowej, czyli przystosowaniu stanowiska pracy lub nawet w razie konieczności – przekwalifikowaniu zawodowym. Jeśli nasz stan zdrowia utrudnia codzienne funkcjonowanie, konieczna będzie również likwidacja barier architektonicznych w mieszkaniu oraz otoczeniu zewnętrznym (likwidacja progów i krawężników, podjazdów i wind w budynkach użyteczności publicznej).

Lek. med. Józef Jarosz, Oławskie Centrum Rehabilitacyjne